در گفت وگو با پی اچ پی و جی كوئری اعلام شد
ساخت تلسكوپ 3 و چهار دهم متری با بلندپروازی مهندسان ایرانی
پی اچ پی و جی کوئری: در صورتیکه بلندپروازنه و رؤیایی بودن طرح رصدخانه ملی جزء انتقاداتی بوده که به این طرح نسبت داده شد، ولی پژوهشگران این حوزه بر این باورند که این رؤیاپردازی، پژوهشگران را در ساخت تلسکوپ 3.4 متری یاری کرد و این رؤیایی است که کشورهای همجوار ایران با خرید کلیه تجهیزات به آن رسیدند، ولی محققان ایرانی با کسب دانش فنی!
دکتر شهرام عباسی، استاد و رئیس دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد در گفت و گو با ایسنا، با بیان این که از سال ۱۳۸۸ تا حالا از نزدیک با طرح رصدخانه ملی در تماس هستیم، اظهار داشت: در ضمن اجرای این پروژه کلان چند رئیس جمهور عوض شد، ضمن آنکه تیم های مختلفی در این پروژه درگیر بودند.
وی پیشرفت این پروژه در چند سال اخیر را چشم گیر و بی نظیر توصیف کرد و اضافه کرد: وقتی که از این پروژه بازدید کنید، از حجم کار انجام شده شگفت زده می شوید و از نظر فنی نیز فناوری هایی که در آن به کار گرفته شده است، بسیار "های تک" است.
عباسی افزود: در ایام آغازین این طرح که رؤیای راه اندازی این رصدخانه را داشتیم، کسی تصور نمی کرد که این طرح به سرانجام برسد و حتی مشاوران خارجی در آن زمان اعلام نمودند که ایران به تنهایی نمی تواند این طرح را اجرائی کند.
وی افزود: علاوه بر آن کشورهای همسایه چون ترکیه و هند، جهت راه اندازی رصدخانه، صفر تا صد آنرا خریداری می کنند و این در حالیست که بخش عمده ای از رصدخانه ملی در ایران انجام شد و همه ما موظف هستیم که از تیم تحقیقاتی این تیم تقدیر به عمل آوریم.
عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه فردوسی مشهد با مقایسه پروژه ملی رصدخانه ملی با طرح های مشابه که به نتیجه نمی رسند، تصریح کرد: پشتکار مجری طرح و تیم تحقیقاتی رصدخانه ملی باعث شده که در وضعیت شیوع ویروس کرونا و تحریم های اقتصادی، این طرح "های تک" را اجرائی کنند.
عباسی با اشاره به انتشار گزارشی در مجله ساینس با تاکید بر این که بنظر می رسد که این گزارش مقداری زاویه دار بود، اظهار داشت: علاوه بر آن افرادی که در این گزارش با آنها مصاحبه شده بود، تخصص کافی دراین زمینه را نداشتند ضمن آنکه از ۶ سال قبل در این پروژه مشارکت نداشتند.
این محقق اخترفیزیک نظری افزود: متعاقب این گزارش، مشاوران خارجی اطلاعیه ای را صادر کردند که بسیار قابل توجه است؛ چونکه این افراد، پژوهشگران برجسته ای در حوزه های تخصصی مرتبط و شناخته شده هستند که نمونه آن "پروفسور جری گیلمور" استادتمام موسسه نجوم دانشگاه "کمبریج" و پروفسور "پدرو آلوارز" رئیس رصدخانه جنوبی اروپا بعنوان بزرگترین رصدخانه دنیا است و همچون مشاوران رصدخانه ملی ایران نیز هستند.
نقش مشاوران بین المللی در رصدخانه ملی
وی به بیان نحوه مشارکت پژوهشگران بین المللی در رصدخانه ملی پرداخت و افزود: مشاوران بین المللی از کشورهایی چون سوئیس، انگلستان، آلمان، چین، اسپانیا و سوئد طرح تلسکوپ رصدخانه ملی را ارائه کردند که در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید و اسناد آن نیز منتشر گردید. علاوه بر آن کنفرانس هایی برای نقد و بررسی این طرح ها انجام شد و طرح نهایی تدوین شد و به تصویب رسید.
عباسی با اشاره به جزییات طرح مشاوران بین المللی، توضیح داد: تلسکوپ دارای بخش های اپتیکی است که طی برگزاری چندین نشست، طراحی های گروه مشاوران به نقد و بررسی گذاشته شد و در نهایت طراحی اولیه آن مصوب و بعد وارد مرحله اجرا شد.
عباسی اشاره کرد: در مرحله اجرا نیز کلیه مشاوران خارجی نظارت داشتند و این طرح با دقت بالا اجرائی شد.
به گفته این محقق در وضعیت ایده آل که همه کشورها زیر ساخت های عظیم دانشگاهی و آزمایشگاهی و مدیریت اجرائی طرح های بزرگ را دارند، وقتی می خواهند نخستین نمونه را پیاده سازی کنند، زمان زیادی را نیاز دارند و این که ما توانستیم نخستین تلسکوپ رصدخانه ملی را در کشور بسازیم، موجب افتخار است.
عباسی دستیابی به دانش فنی تعدادی از قطعات "های تک" رصدخانه ملی را از دیگر موفقیت های این طرح عنوان و اشاره کرد: نمونه آن موتور محرک که سازه ۳۰۰ تنی تلسکوپ بر روی آن باید نصب شود تا سازه با دقت بالا حرکت نماید، از طرف صنایع داخلی تولید شده است. از آنجایی که علم نجوم به دقت های بالا نیاز دارد، بدین جهت این دانش فنی می تواند در سایر صنایع کاربردی شود.
عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر این که بخش های صنعتی کشور در همکاری با طرح ملی رصدخانه ملی نشان دادند که پتانسیل رشد دارند، اضافه کرد: مهندسان ایرانی در این پروژه خوش درخشیدند.
رؤیایی و بلند پروازانه خواندن رصدخانه ملی
عباسی در پاسخ به این پرسش که چرا اسناد این طرح منتشر نشده است، توضیح داد: من از سال ۱۳۸۶ در کنفرانس های مختلف در حوزه طرح رصدخانه ملی شرکت کردم و در همه آنها از طرف پژوهشگران طرح، میزان پیشرفت کار گزارش ارائه می شد و همیشه آماده پاسخگویی به سؤالات بودند.
وی، علم نجوم در کشور را ریشه در تاریخ ایران دانسته و تصریح کرد: جای خرسندی است که کشورهایی مانند ارمنستان تلسکوپ ۲.۵ متری دارند و تاجیکستان که وضعیت اقتصادی خوبی ندارد، تلسکوپ های بزرگ دارد و حیف بود که ایران به دستاورد بزرگ دراین زمینه نرسد.
وی با اعلان اینکه بلندپروازانه خواندن این طرح نیز دلیل دارد، اظهار داشت: از اروپا تا هندوستان تلسکوپی با مشخصات و کیفیت رصدخانه ملی نداریم و از نظر علمی داشتن چنین تلسکوپی با این کیفیت لازم بود و باتوجه به وضع موجود در خاورمیانه و کشورهای منطقه، اجرای چنین طرحی رؤیاپردازانه بود.
عباسی افزود: در نخستین روزهایی که تاسیس چنین رصدخانه ای عنوان شد، تعدادی از بزرگان این حوزه می گفتند که بجای ارائه ایده های بلندپروازانه، تلسکوپ کوچک خریداری نماییم، ولی بلندپروازی های محققان ایرانی سبب شد که این طرح پا بگیرد و از رؤیا تبدیل به حقیقت شود.
این محقق حوزه اختر فیزیک اشاره کرد: شاید اگر این بلندپروازی ها صورت نمی گرفت، الان یک تلسکوپ یک متری داشتیم که خریداری نموده بودیم با دردسرهای کمتر؛ چونکه هزینه اجرا و ساخت یک تلسکوپ به میزان ابعاد آن بستگی دارد. اگر می خواستیم تلسکوپ ۳.۴ متری را به ۳.۶ متری تبدیل نماییم، بودجه دو برابری را می طلبید.
وی افزود: بر این اساس اگر آن رؤیاها و بلندپروازی ها و افراد توانمند مانند دکتر ثبوتی، دکتر منصوری، دکتر خسروشاهی و در سالهای اخیر حمایت های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نبود، شاید رصدخانه ای نداشتیم و در این طرح نشان دادیم که می توان رؤیاها را به واقعیت تبدیل کرد.
ما و کشورهای همسایه و رصدخانه
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به توانمندی کشورهای همسایه و منطقه در حوزه طراحی و ساخت رصدخانه، اظهار داشت: هیچ کدام از این کشورها دارای رصدخانه ملی نیستند. کشوری مانند ارمنستان مجموعه تلسکوپ های "بایراکا" را دارد که بزرگترین آنها تلسکوپ ۲.۵ متری است که سابقه ۴۰ تا ۵۰ ساله دارد و چون فناوری قدیمی دارد، تکنولوژی آن خاص است.
وی با اعلان اینکه تلسکوپ دارای بخش های اپتیکی، مکانیکی و الکترونیکی است که هر کدام از این بخش ها اختصاص به کشورهای خاصی دارند، اظهار نمود: ساختار آینه آن نیز دارای فناوری خاص است که دانش فنی آن در اختیار چند کمپانی محدود در دنیا است.
عباسی افزود: در این شرایط بخش های عمده این تلسکوپ در ایران و تحت نظر مشاوران بین المللی ساخته شد و بهتر است سیاه نمایی نشود و به توانمندی های خودمان ایمان داشته باشیم و با این باور است که رؤیاهای ما تبدیل به واقعیت می شود.
این محقق با ابراز امیدواری از این که سایر حوزه ها به این خودباوری برسند، تصریح کرد: بخش عمده ای از اجرای این پروژه با مشارکت پیمانکاران داخلی بخش خصوصی بوده است و اگر می خواستیم آنرا از خارج وارد نماییم، متحمل هزینه های زیادی می شدیم.
وی افزود: علاوه بر آن توان علمی تعدادی از صنایعی که با این پروژه همکاری داشتند، ارتقا یافت؛ چون اجرای پروژه رصدخانه نیازمند عزم صنایع بود و از آنجایی که رصدخانه در رده صنایع "های تک" قرار می گیرد، رفع نیازهای آن سبب رشد و ارتقاء توان علمی شرکت های دانش بنیان و صنایع خواهد شد؛ ضمن آنکه با راه اندازی رصدخانه بعنوان یکی از زیر ساخت های تحقیقاتی، پژوهشگران کشور می توانند در پروژه های بزرگ نجومی مشارکت داشته باشند.
عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه فردوسی مشهد، پروژه های نجومی را پروژه های پیشرو در دنیا توصیف کرد و تصریح کرد: زمانی که زمین می چرخد، تلسکوپ ها بطور موردی اجرام آسمانی را رصد می کند و همین خاصیت سبب خواهد شد که پژوهشگران قادر شوند در رصدهای بین المللی شرکت نمایند و در پروژه های بزرگ بین المللی، تلسکوپ ایران نیز مشارکت داشته باشد و دانشمندان در حل مسائل مهم نجومی سهیم باشند.
وی اشاره کرد: من اطمینان دارم که پس از نورگیری تلسکوپ، بطور مدام با اخبار علمی آن درگیر خواهید بود و شاهد خواهیم بود که جوانان در دستاوردهای این علم، سهیم خواهند بود.
توجه به اظهار نظرهای علمی
وی با اشاره به اظهار نظرهای زیاد درباره راه اندازی و اجرای رصدخانه ملی، اظهار داشت: بخش عمده ای از انتقاداتی که به این پروژه وارد شد، توسط افراد غیر متخصص و غیر حرفه ای صورت گرفته که تصور درستی از تلسکوپ های بزرگ ندارند. اظهار نظرهای غیر تخصصی نه فقط به پیشبرد طرح کمک نمی کند، بلکه ممکنست موجب سنگ اندازی در روند رو به جلوی طرح شود که برای هیچ کس مطلوب نمی باشد.
عباسی با تاکید بر این که تلسکوپ های بزرگ آزمایشگاه مدرنی هستند و تفاوت معناداری با تلسکوپ های آماتوری دارند، افزود: دراین زمینه باید اجازه داده شود که متخصصان حرفه ای سخن بگویند و شاید مشاوران خارجی که از ابتدا در کنار این پروژه بودند، بهترین افرادی هستند که می توانند نسبت به این طرح نقد علمی عرضه کنند.
او در آخر با تاکید بر این که بهترین جا برای سخن گفتن درباره این طرح در کنفرانس ها و همایش های علمی است، افزود: رصدخانه دارای تکنولوژی خاصی است و در فضاهای موجود که غیر تخصصی است؛ سخن گفتن درباره این طرح زیبنده به نظر نمی رسد، ولی بنظر می رسد که جامعه علمی در این عرصه در نشست های تخصصی به جمع بندی رسیده و می رسد؛ چونکه پیشرفت ها از دل این مبادلات خارج می شود.
منبع: پی اچ پی و جی كوئری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب