عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتكنولوژی كشاورزی تشریح كرد
هورمون ها و تنظیم كننده های رشد گیاهی و وضعیت آنها در ایران
عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با تشریح وضعیت تنظیم کننده های رشد در ایران، عــدم تعریــف هورمــون و تنظیم کننــده رشـــد در آیین نامـــه مربوط به ورود، ســـاخت، فرمولاســـیون و مصـــرف کودهـــای شـــیمیایی، زیستی، آلی و سموم دفـع آفـات نبـاتی و نبود آمار و اطلاعات دقیق درباب واردات و مصرف این مواد را از موانــع و کاســتی های خریــد، تولیــد و توزیــع تنظیم کننده های رشد در ایران عنوان نمود.
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا، دکتر فؤاد مرادی که در وبینار آموزشی توسعه کنترل زیستی (بیولوژیک) و غیرشیمیایی آفات سازمان حفظ نباتات سخن می گفت، اشاره کرد: تنظیم کننده های رشد گیاهی (PGRs) به موادی گفته می شوند که در مقادیر خیلی کم، تأثیرات بسیار بزرگی بر رشـد و نمو گیاهان می گذارند. این ترکیبات می توانند طبیعی یا مصنوعی (مواد سنتتیک آلی یا غیرآلی) باشـند کـه فرم طبیعـی آنرا هورمون هـای گیاهی می نامند. برخی از این ترکیبات، ده ها سال است که شناخته شده و نوع و میزان واکنش گیاهان به آنها نیـز مشخص است، درحالی کـه بسـیاری از آنهـا در سـال های اخیـر شناسـایی شـده اند.
وی اشاره کرد: برخـی از تنظیم کننده های رشد به سبب تأثیرات مستقیمی که بر رشد، نمو و حتـی کیفیـت محصولات زراعـی و بـاغی دارنـد، در برخی از کشورها کاربردهای تجاری بسیاری یافته و سالانه بر میزان مصـرف آنهـا افـزوده می شـود، بـا این حال خیلی از آنها همچنان مراحل تحقیقاتی خودرا سپری می کنند.
مرادی با اشاره به اینکه هورمون های رشد گیاهی، ترکیباتی آلی هستند که در یک قسمت گیاه تولید و سپس به محل دیگر در درون گیاه منتقل شده و موجب ایجاد واکنش های فیزیولوژیک در گیاه می شوند، درباره تفاوت هورمون های گیاهی و جانوری، اظهار داشت: در جانوران بر خلاف گیاهان، اندام های خاصی (غدد درون ریز) برای تولید هورمون وجود دارد، ولی در گیاهان، هورمون ها در برگ، شاخه، گل، میوه، دانه یا ریشه تولید می شوند. در گیاهان، اثرات تجمعی دو یا بیش از دو هورمون گیاهی بر رشد و نمو تاثیر می گذارد.
وی اشاره کرد: هورمون ها تاثیرات زیادی بر روی عملکرد و کیفیت محصول دارند و استفاده از آنها می تواند دستیابی به محصول را تا مقدار بسیار زیادی تضمین کند. این ترکیبات در مدیریت مزارع و باغات مانند تنظیم زمان برداشت و یا آماده سازی محصول برای تحویل به بازار بسیار موثر هستند و با استفاده صحیح و بموقع آنها می توان از بروز خسارات سالانه ده ها میلیارد تومانی به کشاورزان – به سبب سرما زدگی - جلوگیری کرد. در اروپا از این ترکیبات برای تولید محصول سالم استفاده شده و بسیار مورد توجه سیستم های کشاورزی قرار گرفته است. چون بطور طبیعی میزان مصرف آنها در هکتار فقط در حد چند گرم است و کاملا سازگار با محیط زیست هستند.
عضو هیات علمی بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اشاره کرد: اکسین ها، سیتوکینین ها، جیبرلین ها، آبسیزیک اسید، اتیلن، جاسمونات ها، براسینولیدها و سالیسیلیک اسید گروه های اصلی هورمون های گیاهی را می سازند. اکسین ها در تمایز سلولی بافت های آوندی، کنترل رشد طولی ریشه، جلوگیری از پیری، غالبیت انتهایی ریشه، انواع تروپیسم (مانند نورگرایی و زمین گرایی)، تحریک رهاسازی اتیلن و رسیدگی میوه مؤثرند.
وی تصریح کرد: از اکسین ها برای تنک کردن گل ها، تولید بافت پینه ای، جلوگیری از ریزش میوه پیش از برداشت، کاهش ترک خوردگی میوه گیلاس، افزایش تحمل به سرما در برنج، کمک به ریزش برگها در زمان برداشت پنبه، ریشه دار کردن قلمه ها، جلوگیری از رشد نوک ها و پاجوش ها، رشد طولی شاخه و بعنوان علف کش (در دوزهای بالا) استفاده می شود.
مرادی اشاره کرد: جیبرلین ها هم شامل گروهی بزرگ (بیش از ۱۳۶ نوع) از ترکیبات مشابه هستند که برخلاف اکسین ها بیشتر برمبنای ساختمان شیمیایی شناسایی می شوند تا فعالیت زیستی. جیبرلین ها بر حرکت مواد ذخیره ای دانه طی جوانه زنی، تحریک رشد طولی ساقه ها در غلات، تحریک فعالیت رشدی در گیاهان دو ساله و تحریک رشد لوله گرده مؤثر هستند. هورمون گیاهی اتیلن هم بر رسیدن میوه های کلیماکتریک (فرازگرا)، القای ریزش برگ یا میوه، تحریک ایجاد بافت aerenchyma در ساقه های زیر آب، تعیین جنسیت در کدوئیان و تغییر رنگ میوه کاربرد دارد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به اینکه ورود ناخواسته هورمون های گیاهی به محصولات، خاک و آب های زیر زمینی می تواند مخاطره آمیز هم باشد، اظهار داشت: در بعضی مطالعات ادعا شده که هورمون های گیاهی برای انسان و جانوران سمیت بالقوه دارند و می توانند موجب بروز سرطان، اختلال در رشد و تولید مثل و سمیت عصبی و حاد (فقط فنوکسی ها) شوند. البته گزارش های بسیار موثقی هم وجود دارد که نشان می دهند، خیلی از هورمون های گیاهی خصوصا آنهایی که در زمان تنش در گیاه تولید می شوند، نه فقط تاثیرات منفی ندارند که حتی موجب مرگ سلول های سرطانی می شوند.
وی اشاره کرد: آمارهای موجـود نشـان می دهـد کـه مصرف جهانی تنظیم کننده های رشد طی دوره ای ۱۰ ساله (۲۰۱۲ -۲۰۰۳) بیش از ۲.۵ برابر افزایش یافته و از آن زمان تـا سـال ۲۰۲۰ مصرف آنها سـالانه ۳.۶۵ درصـد رشد داشته، بطوریکه ارزش بازار جهانی این ترکیبات در سال ۲۰۲۰ حدود ۶ میلیارد دلار برآورد شده است.
مرادی درباب قوانین در رابطه با هورمون های گیاهی اظهار داشت: در قوانین ایالات متحده آمریکا در بخش تعاریف از قوانین فدرال در رابطه با حشره کش ها، قارچکش ها و جونده کش ها، تنظیم کننده گیاهی بعنوان ماده مؤثره، هر ماده مؤثره ای که به طریق فیزیولوژیکی نرخ رشد، رسیدگی یا... را افزایش داده یا کند می کند و یا موجب تغییر رفتار گیاهان زینتی یا مثمر می شود و بعنوان آفتکش، هر ماده یا تلفیقی از مواد که بعنوان تنظیم کننده گیاهی به کار رود، تعریف شده است. هورمون های گیاهی طبق قوانین اتحادیه اروپا به سبب ترکیبات فنوکسی جزء آفتکش ها محسوب می شوند.
وی اشاره کرد: در ایران در بند «س» از فصل اول «آیین نامه اجرائی ورود، ساخت، فرمولاسیون و مصرف کودهای شمیایی، زیستی، آلی و سموم دفع آفات نباتی»، تمام ترکیبات آلی، معدنی و... که بمنظور کنترل آفات نباتی، انباری و خانگی به صورت جامد، مایع و گاز به کار برده می شوند در لیست «سموم دفع آفات نباتی» قرار گرفته اند. پس از آنجائیکه غیر از گروه خاصی از ترکیبات فنوکسی از هیچ هورمونی برای کشتن آفت یا علف هرز استفاده نمی گردد شامل این بند نمی شوند.
مرادی با اشاره به وارداتی بودن هورمون های رشد گیاهی مصرفی در ایران، عدم شفافیت در شرح کالا، وجود تعرفه های موازی، عدم گروه بندی هورمونها و تنظیم کننده های رشد، عدم اولویت واردات (گروه ۱۰)، عدم تخصیص ارز مبادله ای و تعرفه بیشتر نسبت به سموم (۱۵ درصد) را از مشکلات گمرکی واردات هورمون های گیاهی و دیگر تنظیم کننده های گیاهی عنوان نمود که پیامد این مشکلات، عدم تفکیک سم از هورمون، عدم تشخیص میزان تقاضا در داخل کشور، عدم تشخیص ارزش سرمایه گذاری برای بخش خصوصی و نامشخص بودن نوع و میزان هورمون یا تنظیم کننده رشد وارداتی است که با تعریف تعرفه جدید مخصوص هورمون های گیاهی در سال ۱۳۹۸ این مشکلات رفع می شود.
وی در عین حال سرمایه گذاری برای تولید آنها در کشور را هم اکنون به صرفه ندانست و اظهار داشت: از یک طرف، آمار دقیقی از میزان مصرف آنها در کشور وجود ندارد و لازم است تحقیقات بیشتری درباب کاربردهای آنها در کشور صورت گیرد. از جانب دیگر از آنجائیکه تنوع بسیار زیادی در هورمونها و بازدارنده های آنها وجود دارد، می بایست خطوط تولید بسیاری راه اندازی شود. ضمن این که فرمولاسیون آنها هم مرتب در حال تغییر است و بازیگرهای بزرگی در دنیا وجود دارند که هزینه تولید برای آنها بسیار کمتر از ایران خواهد بود و امکان دامپینگ نیز وجود دارد.
برمبنای اعلام روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، دکتر مرادی در آخر بــا اشاره به ضرورت توجه بیش از پیش بــه هورمونهـا و تنظیم کننـده های رشـــد باتوجه به تاثیری که بـــر عملکرد، کیفیت و ثبات تولیـد محصـول دارنـد، اظهار نمود: اصلاح نگرش سیسـتم نسبت به این ترکیبات که سال ها بـه غلط به عنـوان یـک کالای لوکس و غیر راهبردی تلقی می شدند و تصحیح قوانین گمرکی که بتازگی صورت گرفته، نویدبخش بهبود وضعیت این ترکیبات در کشور است و البته همچنان سفارش می شود که پیش از صدور مجوز برای ورود یک برنـد و یا محصـول هورمونی و یا تنظیم کننـده رشـد گیـاهی، کنتـرل کیفیــت و راســتی آزمایی کیفیــت و عملکــرد، توسط نهادی تخصصی انجـام و تنهـا پـس از تاییـد نهایی مجوز واردات داده شود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب