مبارزه علیه كارخانه جات تولید مقالات جعلی و علم ساختگی-۱،
دكتر رفیعی تبار: تقلب در علم یك نوع جنایت است
پی اچ پی و جی کوئری: سو استفاده از نام دانشگاه ها برای انتشار مقالات جعلی، کپی برداری از مقالات دانشمندان دیگر، سو استفاده از ایمیل پژوهشگران برای دریافت اقامت در سایر کشورها و راه اندازی کارخانه تولید انبوه مقالات علمی تنها قسمتی از بی اخلاقی های حوزه علمی است که بگفته عضو وابسته فرهنگستان علوم؛ در علم، تقلب جایگاهی ندارد؛ چونکه اگر در یک RNA و یا DNA توالی یابی تقلبی صورت گیرد و بر اساس این توالی یابی تقلبی واکسن و یا دارویی تولید شود، جان میلیون ها نفر در خطر می افتد که یک نوع جنایت است.
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا، "تقلب در هیچ حوزه ای جایز نیست و در حوزه علم و فناوری هیچ جایگاهی ندارد" این گفته دکتر هاشم رفیعی تبار استاد دانشگاه شهید بهشتی است که درباره انتشار گزارش جدید نیچر درباب تقلبات علمی سه کشور "ایران"، "روسیه" و "چین" اعلام نمود.
به اعتقاد دانشمندان کشور زمانی که مبنای ارتقاء اساتید انتشار مقاله در ژورنال های بین المللی باشد و نه نوآوری و تولید دانش فنی؛ ما همچنان باید شاهد رفتارهای غیر اخلاقی در حوزه تولیدات علمی باشیم. شاید این امر یکی از دلایلی باشد که هر از چندگاهی شاهد انتشار گزارشی از ارسال مقالات جعلی از طرف تعدادی از دانشگاهیان کشور به ژورنال های بین المللی هستیم؛ نمونه آن هم مقاله ای از طرف یکی از پژوهشگران کشور در سال ۱۳۸۷ در یکی از مجلات معتبر بین المللی به چاپ رسید، ولی این نشریه اعلام نمود ۸۵ درصد آن مشابه مقالات دیگر علمی است و یک مقاله تقلیدی شناخته شد.
نمونه دیگر در سال ۱۳۸۸ با انتشار مقاله ای در مجله Engineering with Computers بود که خیلی از بخش ها و تصاویر آن کلمه به کلمه کپی برداری از مقاله دو دانشمند کره ای بوده است. همین طور نسبت به مقاله انتشار یافته در سال ۲۰۰۲ نیز اعلام گردید بخش هایی از این مقاله کپی برداری از مقاله ای است که در سال ۲۰۰۳ در یک کنفرانس ارائه شده بود.
در خصوص یکی دیگر از مقالات ارسال شده از ایران، مضمون «کپی برداری از سه مقاله مختلف بطور همزمان» اعلام گردید و مجله منتشرکننده مقاله را به علت کپی برداری ۶۲ درصدی از محتوای مقاله دیگری، پس فرستاد. علاوه بر آن در مقاله ای که درباب بررسی آلودگی محیط زیست به رشته تحریر درآمد، آمارهایی در آن آمده بود که اعلام گردید این داده ها از مقاله ای در ارتباط با کشور مجارستان کپی برداری شده است.
اما بدتر از همه، گزارش سال ۹۵ "الزویر" (Elsevier) درباب تقلب علمی از طرف پژوهشگران ایرانی بود که بگفته مسئولان، تقلب صورت گرفته در این مقاله شدیدترین نوع تقلب در حوزه مقالات علمی بوده است.
طبق گزارش موسسه انتشارات الزویر، گروهی از دانشگاهیان ایرانی با پیشنهاد داوران غیرواقعی در جریان بررسی مقالاتشان، تقلب کرده اند. بر این اساس گزارش، نویسنده مسوول این مقالات یک دانشیار فیزیک دانشگاه آزاد اسلامی است و این مقالات در مجلات ذیل به چاپ رسیده است:
International Journal of Hydrogen Energy
Results in Physics، Journal of Crystal Growth
Journal of Alloys and Compounds
International Journal of Thermal Sciences and Fusion Engineering and Design
بر اساس اعلام الزویر، ۲۶ مقاله علمی از نویسندگان ایرانی به علت تقلب در داوری از طرف ناشر از فهرست مقالات مجلات الزویر حذف شدند.
همچنین در همین سال ناشر مجلات نیچر، ۵۸ مقاله دانشمندان ایرانی را بخاطر جعل علمی و دستکاری توسط نویسندگان تعلیق کرد. گزینش این مقالات در ادامه موارد کشف شده مشابه در سال ۲۰۱۵ بوده است. برمبنای بررسی های انجام شده در وزارت علوم، مجموع نویسندگان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تهیه ۵۸ مقاله خارج شده از "نیچر" ۳۹۸ نفر بودند که از این تعداد ۲۲ نفر از وزارت علوم، ۳۰ نفر از وزارت بهداشت و ۶ نفر از دانشگاه آزاد اسلامی بعنوان نویسنده مسؤول (Author correspondent) بودند.
تعداد نویسندگان همکار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۱۱۶ نفر، وزارت بهداشت ۱۶۴ نفر و از دانشگاه آزاد عدد ۶ نفر و تعداد کل نویسندگان این مقالات در وزارت علوم ۱۳۸ نفر، در وزارت بهداشت ۱۹۴ نفر و در دانشگاه آزاد ۶۶ نفر را نشان داده است.
در آبان ماه سال ۱۳۹۸ نیز اخباری منتشر گردید که گویای اتهامات " دکتر علی نظری"، پژوهشگر ایرانی دانشکده مهندسی دانشگاه "سوینبرن" استرالیا در خصوص تقلب علمی و کپی برداری منتشر و گفته شد بعد از تحقیقات طولانی این تخلفات به اثبات رسیده است.
این محقق ایرانی به پشتوانه تحقیقات خود موفق به جذب بودجه ای به ارزش بیش از یک میلیون دلار، از بودجه های عمومی شورای تحقیقات استرالیا، همچون بورس پروژه های اکتشافی شده است.
در اوایل نوامبر ۲۰۱۶ نیر دو موسسه انتشارات علمی معتبر "بیومد سنترال" (Bio Med Central) و "اشپرینگر" (Springer)، از حذف ۵۸ مقاله منتشرشده در هفت نشریه علمی خبر دادند که ۲۸۲ پژوهشگر ساکن ایران مؤلف آنها بوده اند. در آن زمان علاوه بر حذف ۵۸ مقاله ایرانی، ۴۹ مقاله دیگر هم برای تقلب های احتمالی از طرف "اشپرینگر نیچر" (ناشر مجله نیچر) تحت بررسی قرار گرفتند.
در ادامه این روند در هنگامی که ما در تعطیلات نوروز بودیم، گزارش جدید دیگری در نیچر تحت عنوان " مبارزه مقابل کارخانجات تولید مقالات جعلی که علم ساختگی تولید می کنند" منتشر گردید و در آن نقل شده است که ارائه مقالات جعلی و قلابی بیشتر از طرف ۳ کشور "ایران"، "چین" و "روسیه" ارائه می شود ضمن آنکه در این گزارش تصویری از شکل گیری وسیع شرکت هایی ارائه می دهد که در ازای دریافت مبالغی پول، انواع رساله، پروپوزال و مقالات علمی را به فرد متقاضی ارائه می دهند.
از ارائه دیتاسازی ویروس کرونا تا بهره برداری از ایمیل دانشمندان
دکتر هاشم رفیعی تبار، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و بنیانگزار علم و فناوری نانو در ایران و عضو وابسته گروه علوم پایه فرهنگستان علوم در گفت و گو با ایسنا در همین رابطه ضمن اشاره به انتشار مقاله ای در روز سوم فروردین ماه سالجاری در نشریه معروف نیچر که در ایسنا با تیتر "مبارزه مقابل کارخانجات تولید مقالات جعلی که علم ساختگی تولید می کنند" انتشار یافت، اظهار داشت: در این مقاله به نقل از "لورا فیشر" سردبیر اجرائی ژورنال "پیشرفت ها" وابسته به انجمن سلطنتی شیمی انگلستان اعلام گردید که شباهت های بسیار زیاد و واضحی میان مقالات پژوهشی که به این ژورنال ارائه شده، یافته شده است و به رغم آنکه وابستگی نویسندگان آنها به نهادهای پژوهشی و دانشگاهی مختلف بوده است، مع ذلک تصاویر و تیتر این مقالات با یکدیگر شباهت های بسیاری دارند.
وی افزود: در این مقاله ذکر شده که در ژانویه ۲۰۲۱ (۲ ماه قبل) پس از بررسی های انجام شده بر روی مقالات ارجاعی به این ژورنال، بیش از ۶۸ مقاله تقلبی شناسایی شده و از رده خارج شدند. ضمن آنکه ویراستاران دو ژورنال دیگر از این انجمن اعلام نمودند که آنها هم برخی از مقالات را از ژورنال های خود خارج کرده اند.
رفیعی تبار، انجمن سلطنتی شیمی انگلستان (Royal Society of Chemistry) را مرکز بسیار معتبری در دنیا توصیف کرد و خاطرنشان کرد: ویراستاران ژورنال های این انجمن همین طور اعلام نمودند ۱۵ مقاله دیگر نیز تحت بررسی است و این ویراستاران نام این اقدام (تهیه مقالات جعلی) را "کارخانجات کاغذ سازی" نامگذاری کردند؛ چونکه در این حوزه شرکت هایی بوجود آمده اند که با قبول سفارشات، برای افراد متقاضی مقاله تهیه می کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به اینکه در این مقاله مجله نیچر تاکید شده که بیشتر مقالات جعلی از بیمارستان های کشور چین سرچشمه گرفته است، اظهار نمود: ما مشاهده کردیم که در جریان پاندمی کووید-۱۹، مقالاتی که از آن کشور در زمینه ویروس کووید-۱۹ ارسال و منتشر می شوند، از نظر علمی بسیار ضعیف بوده و حتی در آنها عددسازی و دیتاسازی و دستکاری اطلاعات به چشم دیده شده است!
وی با اشاره به اینکه در مقاله نیچر عنوان شده است که علاوه بر چین دو کشور "ایران" و "روسیه" نیز مبادرت به تهیه مقالات جعلی می کنند، افزود: بر این اساس ناشران این ژورنال ها اعلام نموده اند که ما "قربانی برنامه منظمی جهت تولید سیستماتیک پژوهش های قلابی بوده ایم و این تنها شامل ما نشده بلکه تعداد دیگری از ناشران نیز قربانی این مساله شده اند. بگونه ای که تا سال قبل تعداد ۳۷۰ مقاله از چرخه انتشار خارج شدند.
عضو وابسته گروه علوم پایه فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه برمبنای اعلام ژورنال معروف "بیو شیمی سلولی" ((JCB))، در ماه فوریه سال قبل از ۱۳۷ مقاله ای که این ژورنال دریافت کرده، ۲۳ مقاله تقلبی بوده است، افزود: علاوه بر آن در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۶ (۲۶ شهریور ماه سال ۱۳۹۵)، خبرنگار مجله ساینس امریکا در بازدید از تهران در زمینه مقاله نویسی سفارشی در ایران، به همراه تصاویری از وضعیت خرید و فروش مقالات و رساله های دکترا و کار شناسی ارشد قلابی در مقابل دانشگاه تهران، گزارش مفصلی را منتشر نمود. در مقاله نیچر اشاره شده است که نشر سازمان یافته مقالات تقلبی موضوع جدیدی نیست و رئیس بخش انتشارات "الزویر"، که یکی از نهادهای انتشاراتی بسیار معتبری در دنیا است، نیز به نیچر اعلام نمود که شاهد این ماجرا (انتشار مقالات تقلبی) از چند کشور خصوصاً کشورهای "ایران، چین و روسیه" هستیم و این کشورها علاوه بر تقلب و جعل در تهیه مقالات علمی، حتی از ایمیل های افراد معروف نیز استفاده می نمایند تا ناشران ژورنال های علمی تصور کنند که پژوهشگران و دانشمندان معروف در تهیه آن مقاله همکاری داشته اند. البته ناشرین دیگری نیز این به این مورد اذعان داشته اند.
این دانشمند دو درصد برتر دنیا، با اشاره به اینکه درباب خروجی های علمی کشور چین باید با دید تردید نگریسته شود، افزد: من داور چندین ژورنال علمی کشور انگلستان هستم و مقالاتی که خصوصاً از آن کشور برای من ارسال می شود، مقالات عموماً بی کیفیتی هستند که طبق نظر ما فقط برای دریافت حمایت های مالی، ارتقاء شغلی و یا دریافت پژوهانه از دولت و نهادهای خودتهیه شده اند و در خیلی از مواقع از آنها خواسته ایم که روش های محاسباتی، یا اندازه گیری آزمایشگاهی خودرا به ژورنال مربوطه ارسال نمایند که بارها از ارسال آنها از طرف پژوهشگران آنها امتنا شده است.
وی ضمن اشاره به مقاله نیچر، با تکیه بر اینکه یکی از کارهای خطرناکی که اخیراً مشاهده شده است، توالی سازی قلابی ژن های سرطانی بوده است، اظهار داشت: برای شناسایی یک ژن لازم است توالی DNA و یا RNA آن استخراج شود که دیده شده است که این توالی سازی ها بطور مصنوعی گزارش شده اند، و به ویژه حالا از آنجایی که شیوع کرونا در جهان بحران بزرگی بوجود آورده است، متاسفانه هم اکنون هر اطلاعات توالی سازی که در زمینه این ویروس برای ژورنال های علمی ارسال شود، تقریباً قابل انتشار ارزیابی می شوند.
نادیده گرفته شدن کیفیت مقالات در ایران
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه چندین سال است که در ایران مساله کیفیت مقالات به کنار گذاشته شده و تنها مساله کمیت مقالات مد نظر است، تصریح کرد: این امر به علت ارتقا رتبه اعضای هیات علمی ها و یا استخدام اولیه آنها است. ازاین رو ما در دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی اعلام کردیم که برای ارتقا رتبه و یا استخدام اولیه متقاضی حتی اگر مقاله آنها در ژورنال های Q۱ هم انتشار یافته باشد، ما باید کیفیت این مقالات را مستقلا مورد ارزیابی قرار دهیم؛ چونکه امکان دارد داوران آن مقاله در ارزیابی های خود اشتباه کرده یا از تخصص کافی برخوردار نبوده اند و یا حتی با پرداخت هزینه های نسبتاً بالا آنرا دریک مجله open access به چاپ رسانیده باشند.
دکتر رفیعی تبار افزود: بر این اساس است که در این مقاله نیچر نیز آمده است که باید کمیته ای تشکیل گردد تا اصالت و درستی مقالات ارزیابی شوند.
وی با تکیه بر ضرورت دقت و وسواس در تایید کیفیت مقالات علمی، به اقدام تعدادی از پژوهشگران اشاره نمود که تقریباً هر ۴ روز یک مقاله منتشر می کنند و اضافه کرد: این دسته از پژوهشگران در طول سال بیش از ۱۰۰ مقاله منتشر می کنند که این امر امکان پذیر نیست. من در طول سال با همکاری بهترین دانشجویان امکان دارد ۴ یا احیاناً ۶ مقاله اصیل و دارای نوآوری منتشر کنیم؛ چونکه هدف ما از کار پژوهشی "تولید فناوری و ثروت در جامعه بوسیله کار برد پژوهش های اصیل" و "سهیم شدن در به جلو راندن مرزهای دانش" است و از این طریق است که می توان نام نیکی برای ایران در دنیا ایجاد کرد.
رفیعی تبار ضمن اشاره به موفقیت های تعدادی از پژوهشگران ایرانی که کتاب های خودرا در ایران تالیف کردند و از طرف معتبرترین موسسات انتشاراتی دنیا انتشار یافته اند، اظهار نمود: ولی با انتشار مقالات علمی جعلی نام نیک این پژوهشگران نیز در دنیا از بین می رود بگونه ای که مقاله "ساینس" در شهریورماه سال ۱۳۹۵ به معنای واقعی، آبروریزی برای ایران بود و انجمن فیزیک ایران نیز نامه ای در این حوزه منتشر نمود.
این دانشمند دانشگاه شهید بهشتی با تکیه بر اینکه در گزارش اخیر نیچر درباره ایران و روسیه نوشته شده است که تهیه مقالات قلابی تبدیل به یک صنعت در این کشورها شده است، افزود: کافی است به شرکت های تهیه مقالات جعلی مراجعه شود تا با پرداخت هزینه ای، برای شخص، مقاله تهیه کنند و اخیراً نیز در ایران در این مقالات جعلی نام نویسنده مسوول را دانشگاه و یا سازمان مربوطه اعلام می کنند که تعدادی از دانشگاه ها این افراد را شناسایی و آنها را توبیخ کرده اند.
وی با تکیه بر ضرورت توبیخ این دسته از افراد که مبادرت به تهیه مقالات جعلی می کنند، اظهار داشت: این افراد همانند افرادی که مرتکب جرم می شوند باید توبیخ شوند. من مشاهده کردم فردی بود که مقاله یک نویسنده خارجی را در مقاله خود کپی کرده و کاملا واضح است که حتی زبان انگلیسی استفاده شده در آن مقاله زبان انگلیسی خودش نیست و ما قادر به تشخیص آن بودیم.
این بنیانگذار علم نانو در ایران افزود: اشکال کار ما این است که در ایران مساله کمیت گرائی در انتشار مقالات پژوهشی دست بالا را گرفته است بگونه ای که تفکر "هر چه بیشتر بهتر" غالب شده است. آمارها نیز برمبنای تعداد مقالات انتشار یافته رتبه ایران در دنیا اعلام می شود، ولی اینکه این مقالات چه تعداد ارجاعات از چه نهادهایی داشته اند اعلام نمی گردد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه ارائه چنین آمارهایی فقط می تواند جنبه تبلیغاتی داشته باشد، خاطرنشان کرد: کشورهایی که در مقاله نیچر برای انتشار مقالات جعلی نام برده شده است، خصوصاً کشور چین، در این حوزه ید طولایی دارند. نمی توان به کیفیت مقالات کشوری اعتماد کرد که سالی ۲۰۰ هزار مقاله تولید می کند؛ چونکه حتی گروهی از محققان برجسته آن کشور، که مقالات آنها در ژورنال نیچر انتشار یافته است، به این وضعیت راه اندازی کارخانه های کاغذسازی حاکم در کشور خود اعتراض کردند.
رفیعی تبار، اختتام دادن به تولید علمی از طریق" کاغذسازی" را نیازمند یک جریان فرهنگی دانست که در صورت انتشار مقالات جعلی و قلابی باید سرشکستی افرادی که در این حوزه فعال می باشند فراهم گردد و باید از نهادهای علمی اخراج شوند، افزود: من نمی توانم تصور کنم که فردی، استاد و یا استادیار باشد و با دانشجوی دکتری خود مقالات دستکاری شده و قلابی تهیه نماید و همچنان در دانشگاه خود از مقام و موقعیت برخوردار باشد.
وی انتشار مقاله سوم فروردین ژورنال نیچر کشور انگلستان و مقاله ساینس کشور امریکا در سال ۱۳۹۵ را برای اعتبار پژوهشگران خوش نام ایرانی نامطلوب توصیف کرد و اظهار داشت: ژورنال نیچر معروف ترین مجله علمی دنیا است و به غیر از وقفه کوتاهی در خلال جنگ جهانی دوم که ساختمان آن از طرف آلمانی ها بمباران شد، از سال ۱۸۶۹ میلادی بطور منظم منتشر می شود و مرجعیت علمی آن در دنیا اثبات شده است.
رفیعی تبار افزود: از طرف دانشمندان و پژوهشگران ایرانی نیز مقالات خوب در نیچر به چاپ رسیده و موجب افتخار کشور است، ولی چنین گزارشی که در آن درج می شود که در کشورهای روسیه، ایران و چین در "مقیاس صنعتی" ( یعنی تولید انبوه) مقالات تقلبی تولید می شوند بسیار نامطلوب و ناشایست است و وزارت خانه های علوم و بهداشت نیز در این حوزه بارها هشدار داده اند ولی متاسفانه همانند خیلی از هشدارها، اهمیتی به آنها داده نشده و الان وضعیت بحرانی شده است.
وی همین طور به گزارش دانشگاه استنفورد امریکا و موسسه اسکوپوس اشاره نمود و اظهار داشت: برمبنای آن گزارش، گروهی از محققان ایران رتبه دانشمندان دو در صد برتر در دنیا را کسب کرده اند که ۱۵ نفر آنها از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در رشته های مختلف بودند، و من حالا در مقابل این سوال هستم که در مقابل گزارش نیچر چه پاسخی می توانیم ارائه دهیم؟!
به گفته این دانشمند، زمانی که ساینس گزارش خودرا منتشر کرد، با همکاری معاون اسبق پژوهشی وزارت علوم پاسخی به آن داده شد که موضوع مورد گزارش ساینس درست است و در بعضی از موارد این اقدامات تقلبی صورت می گیرد ولی مشمول همه پژوهشگران ایرانی نمی گردد. ولی برای گزارش نیچر چه پاسخی می توان به آنها داد؟! ما می دانیم ومشاهده کرده ایم که چه اقداماتی برای تهیه مقالات جعلی صورت می گیرد.
قانونی که فعلا بر روی کاغذ موجود است
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ضمن اشاره به تصویب قانون مقابله با تقلب و تخلف علمی با تکیه بر اینکه این قانون بر روی کاغذ موجود است، اظهار داشت: این قانون در بعضی از دانشگاه ها اجرائی شده است بگونه ای که برمبنای اعلام وزارت خانه های علوم و بهداشت رتبه های عده ای از اعضای هیات علمی تقلیل کردند، ولی به نظر من باید این فرهنگ را از بین برد و کاهش رتبه برای توبیخ چنین افرادی کافی نیست و چنین کسانی نباید جایگاهی در دانشگاه های کشور داشته باشند.
وی دانشگاه را محلی برای تولید علم، صلابت علم و اخلاقیات علمی توصیف کرد و خاطرنشان کرد: دانشگاه تنها محل انتقال علم نیست و ما باید در تولید علم کوشا باشیم و در علم، تقلب جایگاهی ندارد؛ چونکه اگر در یک RNA و یا DNA توالی یابی تقلبی صورت گیرد و بر اساس این توالی یابی تقلبی، واکسن و یا دارویی تولید شود، جان میلیون ها نفر در خطر می افتد که یک نوع جنایت است.
رفیعی تبار با تکیه بر اینکه باید درهای ورود دانشگاه ها بر روی افرادی که قصد تقلب دارند بسته باشد، تصریح کرد: قوانینی برای مقابله با تقلب مصوب شد ولی فراگیر نیست و لازم است در دانشگاه ها کمیته ای جهت بررسی تقلبات علمی راه اندازی شود و در صورتیکه این کمیته تخلفات را کشف کرد، فرد از جایگاهی که دارد برکنار شود.
وی به تعدادی از سوءاستفاده ها در حوزه های علمی اشاره نمود و اظهار داشت: در یکی از کتاب هایی که تالیف کردم، به نقل از یک محقق چینی از یک منحنی مقاله وی استفاده کردم و رفرنس آن را هم البته دادم. چندی بعد ایمیلی از وی دریافت کردم که از من خواسته بود که نامه ای برای وی ارسال کنم تا این محقق چینی با کمک آن نامه، به عنوان یک محقق، بتواند برای دریافت گرین کارت خود در امریکا از آن استفاده نماید. همین طور تقاضاهائی متاسفانه از جانب تعدادی از ایرانی ها هم انجام گرفته است.
عضو وابسته گروه علوم پایه فرهنگستان علوم با تکیه بر اینکه من شنیده ام که چنین اقداماتی مُد شده است، اضافه کرد: اینها جنبه هایی هستند که هر روز با آن مواجه می شویم ولی هم اکنون مساله کارخانجات تولید مقالات جعلی مساله اصلی است؛ چونکه این کارخانجات شرکت هایی هستند که سفارش می گیرند و حتی تبلیغات دارند و پیامک آنها بطور روزانه برای همه ارسال می شود و در فضای مجازی علنا تبلیغ می کنند و اگر با آنها تماس گرفته شود اعلام می کنند که ۳ میلیون برای تهیه رساله کارشناسی ارشد، ۵ میلیون برای تز دکتری و یک میلیون برای پروپوزال و غیره طلب می کنند!
منبع: پی اچ پی و جی كوئری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب